Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu và những thách thức về biến đổi khí hậu, xã hội ngày càng cấp bách, phát triển bền vững đã trở thành kim chỉ nam cho mọi doanh nghiệp. Để đạt được mục tiêu này, hai khái niệm bạn sẽ thường nghe đến là Trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR) và Môi trường, Xã hội, Quản trị (ESG).
Bạn có thể tự hỏi: Chúng là gì? Liệu chúng có giống nhau không? Bài viết này sẽ giúp bạn có cái nhìn rõ ràng hơn về:
- CSR là gì? Tại sao doanh nghiệp cần quan tâm?
- Nguồn gốc và sự phát triển của CSR
- CSR khác gì với ESG?
- Xu hướng hoạt động CSR tại Việt Nam
- Vai trò của CSR trong chiến lược phát triển bền vững hiện đại
- Làm sao để triển khai CSR hiệu quả
I. CSR là gì? Tại sao doanh nghiệp cần quan tâm?
CSR (Corporate Social Responsibility), hay Trách nhiệm xã hội doanh nghiệp, là những cam kết tự nguyện của doanh nghiệp nhằm đóng góp tích cực cho xã hội, cộng đồng và môi trường, vượt ra khỏi mục tiêu tài chính đơn thuần, từ đó kiến tạo một tương lai phát triển bền vững.
Không chỉ dừng lại ở hoạt động từ thiện, CSR còn phản ánh trách nhiệm dài hạn trong cách doanh nghiệp vận hành để cải thiện chất lượng cuộc sống của:
- Người lao động và gia đình họ
- Cộng đồng địa phương
- Xã hội và môi trường nói chung
CSR vừa tạo ra những tác động ý nghĩa cho xã hội, vừa trở thành đòn bẩy chiến lược, giúp doanh nghiệp củng cố hình ảnh thương hiệu, tạo sức hút với khách hàng và gia tăng hiệu quả kinh doanh bền vững.
Tuy nhiên, doanh nghiệp cần lưu ý tránh hiện tượng greenwashing (quảng bá xanh không có thực chất) khi chỉ thực hiện CSR một cách hời hợt, mang tính hình thức hoặc chỉ để PR mà không có cam kết thực sự hoặc thay đổi đáng kể trong hoạt động cốt lõi.
II. Nguồn gốc và sự phát triển của CSR
Khái niệm "Corporate Social Responsibility" đã trải qua quá trình phát triển liên tục bắt nguồn từ những năm 1950 và thực sự bùng nổ vào cuối thế kỷ 20, khi các vấn đề như môi trường, nhân quyền và đạo đức kinh doanh ngày càng được thế giới chú trọng.
Ban đầu, CSR chủ yếu được hiểu là các hoạt động từ thiện, đóng góp tài chính cho các tổ chức xã hội. Tuy nhiên, theo thời gian, CSR đã phát triển thành một chiến lược toàn diện và có hệ thống hơn. Các doanh nghiệp hiện đại không chỉ dừng lại ở việc "cho đi", mà còn chủ động tích hợp các yếu tố xã hội – môi trường – quản trị vào mô hình kinh doanh.
CSR ngày nay được xem là một phần thiết yếu của phát triển bền vững và là bước đệm tiến đến ESG.
III. CSR khác gì với ESG? Phân biệt rõ để tránh nhầm lẫn
Tiêu chí | CSR (Corporate Social Responsibility) | ESG (Environmental, Social, Governance) |
Mục tiêu | Thể hiện cam kết đạo đức, thiện chí; xây dựng hình ảnh và quan hệ cộng đồng. | Đo lường hiệu suất và rủi ro liên quan đến bền vững; cung cấp thông tin cho nhà đầu tư. |
Phạm vi | Hành động thiện nguyện riêng lẻ | Tích hợp toàn bộ hoạt động doanh nghiệp |
Đối tượng | Cộng đồng, nhân viên, môi trường (nhìn nhận từ góc độ đóng góp). | Nhà đầu tư, các bên liên quan (nhìn nhận từ góc độ rủi ro và cơ hội đầu tư). |
Cách đo lường | Thường dựa vào báo cáo hoạt động, hình ảnh truyền thông. | Dựa trên các chỉ số, tiêu chuẩn, dữ liệu cụ thể và có thể so sánh như tiêu chuẩn GRI, TCFD, SASB. |
Bản chất | Tự nguyện, là triết lý, giá trị hoặc sáng kiến riêng của doanh nghiệp. | Có cấu trúc, là khung tiêu chuẩn, công cụ đánh giá được thiết kế cho nhà đầu tư. |
IV. Xu hướng hoạt động CSR tại Việt Nam
Tại Việt Nam, các hoạt động CSR đang ngày càng phát triển mạnh mẽ và gắn bó chặt chẽ với chiến lược phát triển bền vững của doanh nghiệp. Dưới đây là bốn nhóm hoạt động CSR phổ biến nhất:
1. Giáo dục và phát triển thế hệ trẻ
Các hoạt động thường bao gồm:
- Hỗ trợ học bổng, xây dựng trường học, thư viện, đào tạo kỹ năng cho thanh thiếu niên.
- Đồng hành cùng các dự án nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực
Trong nhóm hoạt động này, nhiều chương trình đã ghi dấu ấn sâu sắc. Như dự án "Future First" của HSBC Việt Nam mang đến cơ hội học tập cho hàng chục ngàn trẻ em, Lalamove đồng hành trong dự án "Sức mạnh 2000" để xây trường học cho trẻ em vùng cao, hay Agribank cùng "Cả nước chung tay xây dựng nông thôn mới",...
2. Y tế và chăm sóc sức khỏe cộng đồng
Các hoạt động thường bao gồm:
- Tài trợ khám, chữa bệnh miễn phí, phẫu thuật nhân đạo.
- Tổ chức các chương trình nâng cao nhận thức sức khỏe, tài trợ vaccine và thiết bị y tế.
Những chương trình nổi bật có thể kể đến Vinamilk đồng hành với chương trình "Cứu trẻ em bị bệnh tim bẩm sinh", Prudential khởi động chương trình “Tăng cường sức khỏe chủ động” hay chiến dịch “Sống Sạch – Sành – Xanh” của Tập đoàn Manulife nâng cao nhận thức cộng đồng về các vấn đề tiêu hóa,...
3. An sinh xã hội và hỗ trợ người yếu thế
Các hoạt động thường bao gồm:
- Hỗ trợ sinh kế, xây nhà tình nghĩa, tặng sổ BHXH cho người lao động khó khăn.
- Đồng hành cùng các chiến dịch từ thiện lớn, xây dựng quỹ vì cộng đồng.
Những nỗ lực đáng ghi nhận như chương trình hỗ trợ cho người nghèo của BIDV, chiến dịch “Mái ấm gia đình Việt” của Tập đoàn Hoa Sen, Vietcombank tặng sổ bảo hiểm xã hội, thẻ bảo hiểm y tế,...
4. Bảo vệ môi trường và phát triển bền vững
Các hoạt động thường bao gồm:
- Trồng cây xanh, tái chế rác thải, giảm thiểu nhựa dùng một lần.
- Thúc đẩy các chương trình sống xanh, tiêu dùng bền vững, áp dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng.
- Tham gia định hình chính sách môi trường và đạt chuẩn quốc tế như ISO 14001, LEED.
Trong các nỗ lực cụ thể có chương trình “Trồng Mái Ấm Cho Muôn Loài” của OMO, Chiến dịch “Let’s Go Green” của SeABank.
Ngoài ra, Gloton cũng hoạt động CSR mạnh mẽ qua việc sử dụng carton được chứng nhận FSC cho các sản phẩm/ dịch vụ của mình và đồng hành cùng Joy Foundation trong dự án "Vườn Rừng", tích cực trồng 1.000 cây xanh mới, mang lại hy vọng cho đất đai cằn cỗi và là nơi trú ẩn an toàn cho động vật hoang dã.
Xem thêm về dự án "Vườn Rừng": Góp Cây Trồng Rừng Cùng Gloton. Mùa 1
Hình ảnh Gloton trồng cây gây rừng tại: Thác Bà - Núi Ông Bình Thuận
V. Vai trò của CSR trong chiến lược phát triển bền vững hiện đại
Ngày nay, CSR được nhìn nhận như một phần trong chiến lược phát triển bền vững. Nó không chỉ mang tính hình thức mà còn tích hợp sâu vào giá trị cốt lõi và hoạt động của doanh nghiệp. Và đóng góp vai trò quan trọng nhất định:
- CSR là nền tảng văn hóa: Góp phần tạo dựng tinh thần trách nhiệm với cộng đồng trong nội bộ doanh nghiệp.
- CSR hỗ trợ ESG: Là bệ phóng giúp doanh nghiệp chuyển đổi sang mô hình ESG, từng bước chuẩn hóa báo cáo phát triển bền vững và đáp ứng yêu cầu minh bạch từ thị trường và nhà đầu tư.
- CSR thu hút nhà đầu tư có trách nhiệm: Nhiều quỹ đầu tư đang ưu tiên doanh nghiệp có chiến lược CSR/ESG rõ ràng, minh bạch.
- CSR tăng năng lực cạnh tranh: Các doanh nghiệp như Vinamilk, FPT, Vietcombank, PAN… đều cam kết dành 1–2% lợi nhuận sau thuế cho hoạt động cộng đồng, tích cực tham gia bảng xếp hạng CSI 100, VNSI, và công bố dữ liệu CSR trong báo cáo phát triển bền vững. Điều này không chỉ nâng cao hình ảnh mà còn tạo lợi thế cạnh tranh bền vững trong mắt khách hàng và đối tác.
VI. Làm sao để triển khai CSR hiệu quả
Để các hoạt động Trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR) thực sự mang lại giá trị bền vững cho cả cộng đồng và doanh nghiệp, việc triển khai cần có chiến lược và sự bài bản. Dưới đây là một số mô hình để triển khai CSR hiệu quả
1. Tích hợp CSR vào sản phẩm và dịch vụ
Panasonic Việt Nam đã thể hiện sự tích hợp CSR mạnh mẽ thông qua chương trình "Sống khỏe góp xanh". Mỗi sản phẩm điều hòa, tủ lạnh, máy giặt hay bất kỳ thiết bị nào thuộc Bộ giải pháp chăm sóc sức khỏe được bán ra sẽ tương ứng một cây xanh được Panasonic trồng. Từ đó, biến mỗi lựa chọn của khách hàng thành đóng góp bền vững.
Vì vậy, tích hợp CSR trực tiếp vào sản phẩm/dịch vụ giúp doanh nghiệp lan tỏa thông điệp tích cực, gây quỹ hiệu quả và cho phép khách hàng cùng tham gia.
2. Xây quỹ học bổng cho học viên, sinh viên nghèo
Những hoạt động đã chứng minh tính hiệu quả và bền vững vượt thời gian, góp phần thay đổi cuộc sống của nhiều thế hệ học sinh, sinh viên nghèo như quỹ "Thắp Sáng Tương Lai (LUYF)" của Deloitte Việt Nam hay “Chương trình Future VPBanker" của TVP Bank.
Cách tiếp cận này mang lại lợi ích kép: vừa trực tiếp hỗ trợ giáo dục và phát triển kỹ năng cho thế hệ trẻ, vừa tạo sự gắn kết bền chặt giữa doanh nghiệp với cộng đồng. Đây là một chiến lược CSR sâu sắc, tạo ra giá trị lâu dài và củng cố mối quan hệ tin cậy giữa doanh nghiệp và xã hội.
3. Xây trường nội trú, trung tâm bảo trợ
Lấy cảm hứng từ các mô hình tiên phong như Trường Hy Vọng của FPT, nhiều doanh nghiệp lớn đã và đang tích cực xây dựng hoặc bảo trợ các trường nội trú, làng trẻ em, hay trung tâm dạy nghề cho trẻ em yếu thế.
Đây là hình thức CSR mang tính nhân văn cao, giúp các cơ sở này vận hành bền vững và giảm gánh nặng đáng kể cho nhà nước, kiến tạo một tương lai ổn định cho thế hệ trẻ em kém may mắn.
4. Đào tạo nghề gắn với tuyển dụng địa phương
Chẳng hạn, GreenFeed đã hợp tác với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp để đào tạo sinh viên theo nhu cầu thực tế của doanh nghiệp. Cách làm này giúp thanh niên có việc làm ổn định ngay sau đào tạo, đồng thời giải bài toán thiếu hụt lao động kỹ thuật tại chỗ.
Mô hình CSR này kết hợp giữa đào tạo nghề và tuyển dụng tại chỗ giúp doanh nghiệp xây dựng nguồn nhân lực phù hợp và đóng góp vào phát triển kinh tế địa phương.
5. Hợp tác CSR - liên minh sức mạnh cộng đồng doanh nghiệp
Điển hình là Chương trình “Kiến tạo trường học hạnh phúc” do Viettel Money phối hợp cùng quỹ VIGEF triển khai từ năm 2024, minh chứng cho tinh thần trách nhiệm chung vì mục tiêu phát triển bền vững.
Hợp tác giữa các doanh nghiệp là chìa khóa để triển khai các hoạt động CSR quy mô lớn hiệu quả, tiết kiệm chi phí và tăng cường tác động xã hội.
VII. Kết luận
Trong kỷ nguyên phát triển bền vững, CSR không còn là lựa chọn mang tính thiện chí, mà là nền tảng chiến lược giúp doanh nghiệp xây dựng niềm tin, nâng cao uy tín và đáp ứng kỳ vọng ngày càng cao từ xã hội.
Tuy nhiên, để tránh hình thức và tạo giá trị thực chất, CSR cần chuyển từ các hoạt động đơn lẻ sang một phần không thể tách rời trong hệ sinh thái ESG toàn diện. Đây chính là con đường để doanh nghiệp phát triển vững vàng, có trách nhiệm và trường tồn.
"Nhận thấy lượng rác thải ra sau mỗi sự kiện quá lớn. Năm 2022 Gloton đã bắt tay vào nghiên cứu sử dụng carton trong trang trí sự kiện. Hướng đến mục tiêu giảm thiểu carbon thông qua sử dụng vật liệu tái chế và thân thiện với môi trường.
Mỗi dự án là một câu chuyện minh chứng cho sự sáng tạo, cam kết bảo vệ môi trường và tinh thần đổi mới không ngừng nghỉ của chúng tôi."
